Kiedy myślimy o dialogu, to w pierwszej
chwili widzimy przynajmniej dwie osoby, wypowiadające słowa skierowane do
siebie nawzajem. Pytają, odpowiadają, czasami słuchają, próbują się porozumieć
- prowadzą transakcję wymienną wszelakich słów.
A co jeśli zostajemy pustelnikami w naszej
rozmowie – jak wygląda dialog mnie ze mną, ciebie z tobą, jego z nim? Czy
jesteśmy na tyle świadomi, aby prowadzić taki rodzaj dialogu, odpowiedzieć na
zadawane tylko sobie pytania obiektywnie i w zgodzie z prawdą? Czy słuchamy nie
tylko siebie nawzajem, ale i odpowiedzi na pytania skierowane do wnętrza
własnego ja?
Czy potrafimy prowadzić dialog sami ze
sobą? Musimy być wtedy przecież przygotowani, na odróżnienie odpowiedzi
dobrych, klarownych od złych, nacechowanych naszymi obawami, długoletnimi
przyzwyczajeniami, oczekiwaniami innych oraz niepochamowaną przecież własną wygodą.
Skoro jednak już mamy taką umiejętność rozmowy:
mnie ze mną, jego z nim jak również słuchania siebie nawzajem to odkrywamy, że
nie jesteśmy wewnętrznym, jednorodnym monolitem. Ujawniamy, że oprócz swojej
świadomej części mamy jeszcze ten na co dzień nieświadomy fragment siebie. (być może większą
część). Czy to z nią w takim razie rozmawiamy - z inną częścią swojego ja? I tak przez
zadawanie kolejnych pytań, coraz głębszych i trudniej udzielanych odpowiedzi uwalniamy
się z własnej formy o jakiej mieliśmy dotychczas wyobrażenie.
Z kim lub z czym wchodzimy na co dzień w
relację opartą na dialogu? Pytanie o to kto jest przedmiotem, a kto podmiotem rozmowy
- kiedy odkrywany, że oprócz nas jest jeszcze ten i n n y pojawia się za każdym
razem kiedy spotykamy się z dziełami sztuki, wytworami artystów. Autor dzieła wydaje
się być niejednokrotnie zdziwiony, że to nie on tu „rządzi”. A odkrycie, że to
nie my jesteśmy tymi, którzy dyrygują rozmową bywa równie zaskakujące. Okazuje
się, że aby zbliżyć się do tego co obraz chce nam powiedzieć musimy się czasami
nieświadomie (ponownie) nagimnastykować i to nierzadko w znaczeniu praktycznym.
(kucnąć, stanąć na palcach, założyć słuchawki…). W takim razie kto lub co nas takie zachowanie, postawę w
owym dyskursie wymusza? Widzimy więc, że dialog jest prowadzony wszędzie i na
różne sposoby, nie tylko w wymiarze czysto werbalnym ale i również poznawczym,
filozoficznym.
Obraz może istnieć sam w sobie, ale zupełnie
zmienia się relacja i jego treść jeśli postawimy go obok drugiego, a na końcu tego
układu pojawi się odbiorca. Widz, który, aby zmaterializować dialog musi się
wypowiedzieć, tak aby poznana (zinterpretowana) treść dzieła zdołała wniknąć w
sferę języka, by dialog się ziścił.
Wszystko jest w takim razie uzależnione od
relacji i kontekstu (przedmiotu do podmiotu) w jakim się znajdziemy w danym
czasie i miejscu. Moja własna interpretacja dialogu w obrazie jest taka jaką
zobaczyłam i zinterpretowałam, ale każdy ma przecież swoją własną drogę
poznania…
